Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu Preludium 5
Kierownik: mgr Katarzyna Skiba
Czas trwania projektu: marzec 2014 – luty 2016
Projekt miał na celu wyjaśnienie współzależności pomiędzy kierunkami transformacji tradycji tańca kathak w rekonfigurowanej na nowo przestrzeni publicznej wielkich miast Indii, a zachodzącymi w ciągu minionego wieku, gwałtownymi przemianami socjokulturowymi, związanymi z dekolonizacją i modernizacją Indii. Zamiarem autorki projektu było ukazanie tańca kathak jako sztuki reaktywnej względem zmieniającego się raptownie kontekstu politycznego, społecznego i obyczajowego, a tym samym – odzwierciedlającej społeczną zmianę, poprzez analizę modyfikacji, jakim tradycja ta ulegała na przestrzeni minionego wieku. W tym celu zbadane zostały szczególnie dwa zjawiska, ukazujące transformacyjny wpływ historycznego kontekstu na sztukę tańca kathak: zainicjowany w latach 30.XX w. „renesans" klasycznego tańca indyjskiego oraz podejmowane od lat 80.XX w. próby modernizacji klasycznej sztuki kathak, określane niekiedy mianem nurtu innowacyjnego lub „kathakiem współczesnym". Pierwszy fenomen poddany został krytycznemu oglądowi pod kątem określenia determinującego wpływu nacjonalistycznego dyskursu na formułowanie i ustanawianie kryteriów „klasycyzmu" w sztuce tańca indyjskiego, zwłaszcza w kształcie jaki nadawał jej instytucjonalny patronat rządowy. Eksperymentalne choreografie zbadane zostały natomiast jako przestrzeń oddziaływania sił globalizacji, „upłynniających" narodowe granice i narracje.
Wyniki badań zostały opracowane w oparciu o analizę materiałów źródłowych i dokumentów audiowizualnych zgromadzonych w trakcie trzymiesięcznych badań terenowych w szkołach tańca i ośrodkach kultury w New Delhi, Lakhnau, Kalkucie i Ahmadabadzie. Zastosowane metody obejmowały: wywiady z tancerzami, nauczycielami i choreografami kathaku, obserwacje lekcji i spektakli tańca oraz prace w archiwach (Sangeet Natak Academy, Archive and Research Center for Ethnomusicology in Gurgaon i New York Public Library). W ramach projektu przeprowadzono także konsultacje z indologami, antropologami i etnomuzykologami w Stanach Zjednoczonych. Materiały archiwalne i dane zebrane drogą wywiadów pozwoliły na eksplorację problematyki dwudziestowiecznej historii kathaku. Na podstawie wywiadów i obserwacji omówiono realia współczesnej praktyki kathaku, wewnętrzne zróżnicowanie, hierarchię i dynamikę relacji w obrębie społeczności tancerzy, zwłaszcza szkoły Lucknow gharana, oraz fenomen społecznego konstruowania kategorii „tradycji", „klasycyzmu" i „eksperymentu". Analiza danych zebranych drogą wywiadów i obserwacji oraz analiza przedstawienia służyły także zbadaniu aktualnych tendencji w rozwoju sztuki kathak i określeniu ustosunkowania miejscowego środowiska artystycznego do kwestii wiernego odtwarzania kanonu estetycznego i wprowadzania innowacji w repertuarze. Rozważono znaczenie pochodzenia społecznego i etnicznego artystów, ich geograficznego usytuowania, wyznania, wykształcenia i mobilności jako czynników postępującej hybrydyzacji kathaku.
Badania eksponują rolę tańca jako narzędzia propagandy politycznej i społecznej w Indiach, dekonstruując stereotypy i orientalistyczne wyobrażenia na temat klasycznych tańców indyjskich, często przedstawianych jako wielowiekowe tradycje, zakorzenione w hinduizmie i kulturze sanskrytu. Wyniki projektu uwydatniają skalę przeobrażeń, jakim ulega tradycja kathak w reakcji na procesy globalizacji i transkulturacji, a także postkolonialne uwarunkowania jej rozwoju.
Publikacje powstałe w efekcie realizacji projektu:
K. Skiba, Renesans czy rekonstrukcja? Przeobrażenia tradycji klasycznego tańca indyjskiego kathak na tle procesów narodowotwórczych, „Perspektywy Kulturoznawcze" nr 4/2014, ss. 106-153.
K. Skiba, Odtwarzanie tożsamości narodowej w sztuce klasycznego tańca indyjskiego kathak, [w:] Piękno zespolić ze sobą. Korespondencja na styku sztuk, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Białystok 2015, ss. 337-354.
K. Skiba, Between Boundaries of Tradition and Global Flows: Reimagining Communities in Kathak Dance, [in:] Congress on Research in Dance. Conference Proceedings, Cambridge 2016, pp. 386-397. DOI: http://dx.doi.org/10.1017/cor.2016.51
W przygotowaniu:
K. Skiba, Redefining Hybridity in Contemporary Kathak Dance, "Przegląd Kulturoznawczy" 4 (30) 2016.
K. Skiba, Cultural Geography of Kathak Dance: Streams of Tradition and Global Flows, "Cracow Indological Studies" 18 / 2016.
K. Skiba, A Heroine in Pangs of Separation or a Soul Longing for the Divine? Re-appropriated Voices in the Poetry of Kathak Dance Repertoire, "The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series" 2016.
K. Skiba, Kathak as a Śāstrīya Nṛtya. Rediscovery of the Nāṭyaśāstra and the Invention of Classicism in Indian Dance, [w:] "Pushpika: Tracing Ancient India Through Text and Traditions. Contributions to Current Research in Indology" vol. 6, Oxford 2016.