Agnieszka Staszczyk, Rzeźba hinduistyczna w Mathurze od II do IV w. n.e. Ikonografia i forma, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2013.
Publikacja przedstawia wyniki badań nad wizerunkami religijnymi powstałymi w Mathurze, jednym z najważniejszych ośrodków artystycznych Indii północnych w pierwszych wiekach naszej ery. Większość ujętych tu rzeźb można uznać za najstarsze przedstawienia kultowe tworzone na potrzeby reformującego się hinduizmu. Tym samym są one często pierwszymi próbami ujęcia danego bóstwa w formie plastycznej i niejednokrotnie ustalają dla niego kanon powielany w kolejnych wiekach. Analizowane w publikacji rzeźby przedstawiają wybrane bóstwa o wedyjskim rodowodzie lub włączone do hinduistycznego panteonu z kultów lokalnych i rdzennych. Są to Agni, Indra, Surja, Wisznu, Brahma, Wasudewa-Kriszna, Sankarszana-Balarama, Rudra-Śiwa, Skanda-Karttikeja i Ganapati-Winajaka. Dla wizerunków tych, ze względu na ich znaczenie w rozwoju religijnych przedstawień, najważniejsze jest ustalenie genezy poszczególnych elementów. Przy uwzględnieniu historycznych, religijnych i artystycznych czynników, rzeźby mathurańskie porównane zostały z przedstawieniami wybranych bóstw powstałymi przed lub po omawianym okresie. Jako dodatkowe źródło wykorzystano fragmenty z utworów literackich, zawierające opisy bogów. Dzięki tak kompleksowemu ujęciu możliwe było prześledzenie ewolucji wizerunków i wyznaczenie typów ikonograficznych, a także ustalenie ich chronologii.
Spis treści
1. Wykaz skrótów, zasady zapisu i spolszczania terminów obcojęzycznych
2. Wprowadzenie do sztuki regionu Mathury
2.1. Tło historyczne
2.2. Tło religijne
2.3. Charakterystyka ośrodka artystycznego
3. Stan badań i metody opracowania materiału badawczego
3.1. Stan badań
3.1.1. Najstarsze publikacje
3.1.2. Informacje w opracowaniach sztuki indyjskiej i historii regionu
3.1.3. Monografie rzeźby mathurańskiej
3.1.4. Katalogi zbiorów muzealnych i wystaw
3.1.5. Monografie dzieł i typów wizerunków
3.1.6. Literatura w języku polskim
3.2. Metodologia
4. Wizerunki bogów hinduistycznych w rzeźbie Mathury
4.1. Agni
4.2. Indra
4.3. Sūrya
4.4. Viṣṇu
4.4.1. Przedstawienia protowisznuickie
4.4.2. Awatary
4.4.2.1. Varāha
4.4.2.2. Vāmana–Trivikrama
4.4.2.3. Hayagriva
4.5. Brahmā
4.6. Saṅkarṣaṇa–Balarāma
4.6.1. Balarama jako bóstwo wężowe (nāga) związane z rolnictwem (typ I)
4.6.2. Balarama w triadzie Vṛṣṇi (typ II)
4.6.3. Balarama jako vyūha (typ III)
4.6.4. Balarama towarzyszący wraz z Kriszną tirthankarowi (typ IV)
4.7. Vāsudeva–Kṛṣṇa
4.7.1. Wasudewa–Kriszna w wizerunkach kultowych
4.7.2. Wasudewa–Kriszna jako figura towarzysząca
4.7.3. Reliefy narracyjne
4.8. Rudra–Śiva
4.8.1. Formy symboliczne: lingi z głowami
4.8.2. Formy symboliczne: lingi z wpisaną postacią (vigraha)
4.8.3. Formy antropomorficzne
4.9. Skanda-Kārttikeya
4.10. Gaṇapati-Vināyaka
5. Zakończenie
6. Bibliografia
7. Słownik
8. Załącznik. Chronologia dynastii Kuszanów
9. Spis ilustracji