Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nauka

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Światło i obłok. Z badań nad bizantyńską ikonografią Przemienienia

Światło i obłok. Z badań nad bizantyńską ikonografią Przemienienia

Izabela Trzcińska, Światło i obłok. Z badań nad bizantyńską ikonografią Przemienienia, Kraków 1999.

Przemienienie Chrystusa na górze Tabor zyskało w tradycji bizantyńskiej specjalną rangę, o wiele większą niż w chrześcijaństwie zachodnim. Nie oznacza to, że wskazana teofania stanowi jedyny klucz do zrozumienia prawosławnej duchowości, wskazuje jednak na jej najciekawsze aspekty i wymiar mistyczny. W sztuce bizantyńskiej postać człowieka pełni rolę wyjątkową. Wynika to z ustaleń soborowych, zgodnie z którymi Boga nie można przedstawiać za pomocą znaków abstrakcyjnych czy natury, tylko w ikonie inkarnowanego Chrystusa. Książka Izabeli Trzcińskiej stanowi próbę rekonstrukcji interpretacji mandorli – świetlistego obłoku otaczającego Chrystusa na Taborze, poczynając od najwcześniejszych przedstawień wczesnochrześcijańskich aż po schyłek cywilizacji bizantyńskiej. Rozwój tego wyobrażenia wydaje się szczególnie ciekawy właśnie w kontekście wspomnianej antropocentryczności tej sztuki, stając się wyrazem treści o wyjątkowym znaczeniu. Istotnym wątkiem tej analizy pozostaje doktryna przebóstwienia, przede wszystkim w wykładni Grzegorza Palamasa, która najprawdopodobniej zyskała swoje odzwierciedlenie w przemianach ikonograficznych mandorli, mającej od tej pory symbolizować światło niestworzonych boskich Energii, tak istotnych w mistyce hezychastycznej. 

 

Spis treści

Rozdział I. Przemienienie jako typ teofanii

A. Niebiańska przestrzeń

B. Światło

Rozdział II. Ikonografia Przemienienia i jej związek z poznaniem przez symbole

A. Obłok

B. Zwierciadło

Wnioski

Aneks. Typologia mandorli Przemienienia

Miejsce Przemienienia w bizantyńskich programach ikonograficznych

Typologia

I. Mandorla owalna prosta

II. Mandorla okrągła prosta

III. Mandorla „podwojona"

IV. Mandorla o kształtach złożonyc