Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu Preludium 6

Kierownik: mgr Karolina Maria Hess

Projekt zakłada eksplorację kulturowych konsekwencji zderzenia myśli Wschodu i Zachodu na gruncie polskim przez pryzmat źródeł związanych ze środowiskiem ezoterycznym. Największy przełom w recepcji elementów filozofii Wschodu, jak również tamtejszych rytuałów i praktyk przez społeczeństwa Zachodnie w nowożytności miał miejsce w II połowie XIX wieku i – biorąc pod uwagę kontekst historyczny i kulturowy – zachodził on przede wszystkim poprzez środowiska związane z teozofią Heleny P. Bławatskiej i Henry'ego S. Olcotta. Zachodni ezoteryzm, który stał się medium służącym temu celowi, wniósł do rozumienia egzotycznych elementów ważny wkład interpretacyjny. Głównym celem projektu jest analiza swoistego zniekształcenia filozofii i praktyk wschodnich, jakie wprowadziły dyskursy ezoteryczne oraz wskazanie ekstrapolacji znaczeń powstałych w ich wyniku (poprzez elity intelektualne) na różne obszary polskiej kultury w I połowie XX wieku i ich następstwa późniejsze, sięgające początku XXI wieku. W tym celu analizie poddane zostaną niepublikowane dotąd dokumenty Towarzystwa Teozoficznego i innych organizacji, materiały źródłowe oraz manifesty ideologów tego i pokrewnych nurtów, utwory literackie, obrazy i inne działa sztuki inspirowane motywami wschodnimi oraz zachodnim ezoteryzmem.

Badania służą systematyzacji materiału źródłowego, który dotąd nie był opracowany, a także analizie tekstów o dużym znaczeniu dla zrozumienia postrzegania wschodnich tradycji, kiedy były one jeszcze prawie nieznane szerszemu gronu odbiorców. Śledzą równocześnie mechanizmy powstawania synkretyzmów filozoficzno-religijnych i ich ekspresję oraz niewątpliwie wypełniają lukę w niepopularnych jeszcze w Polsce badaniach zachodniego ezoteryzmu. 

Publikacje związane z realizacją Preludium NCN (do dn. zakończenia projektu)
 
 Artykuły opublikowane:
 
 Karolina M. Hess, The Beginnings of Theosophy in Poland: From Early Visions to Polish Theosophical Society, “The Polish Journal of the Arts and Culture”, seria „Estetyki i Krytyki”, 2015 Vol. 1 (13), s. 53–72. ISSN 1643-1243.
 
 Karolina M. Hess, Zachodni ezoteryzm jako obszar badań akademickich – zakres, problematyka, perspektywa polska [w:] Światło i Ciemność. t. 7, Polskie studia ezoteryczne, M. Rzeczycka, I. Trzcińska (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2015, s. 11–38. ISBN 978-83-7865-288-5.
 
 Karolina M. Hess, Between Spiritualism, Theosophy and Christianity: Chosen Aspects of Esoteric Environments in Cieszyn Silesia in the First Half of the 20th Century [w:] Mystic and Esoteric Movements in Theory and Practice. Mystic and Esoteric Aspects of Contemporary Religions, S. Pakhomov (red.), Ekaterinburg 2016, s. 62–71. ISBN 5-7525-1269-9.
 
 Karolina M. Hess, Wschód i Zachód z fuzji teozofii z chrześcijaństwem: Liberalny Kościół Katolicki i jego recepcja w Polsce [w:] I. Trzcińska, A. Świerzowska, K.M. Hess (red.), Studia ezoteryczne. Wątki polskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2016, s. 26–52. ISBN 978-83-233-4059-1. 
 
 Artykuły przyjęte do publikacji:
 
 Karolina M. Hess, Małgorzata A. Dulska, Kazimierz Stabrowski’s Esoteric Dimensions. Theosophy, Art, and the Vision of Femininity, “La Rosa di Paracelso” 1/2016, numer tematyczny “The Eternal Esoteric Feminine”.
 
 Artykuły złożone:
 
 Karolina M. Hess, The Idea of Ideoplasty and Occult Phenomena in the Theoretical and Empirical Research of Julian Ochorowicz, “ Preternature: Critical and Historical Studies on the Preternatural” 2017. ISSN 2161-2196, E-ISSN 2161-2188. 
 
 Karolina M. Hess, Romanticism and National Messianism in Theosophical Milieus in Poland Before World War II – an Overview [w:] Studies on Western Esotericism in Central and Eastern Europe, N. Radulović, K.M. Hess red., CEU Press, Budapest (plan. 2017).